De herfst lijkt een periode om binnen te zitten, maar er is heel wat te doen in je tuin of moestuin. Met een herfstzonnetje en een tas hete thee bij je, ben je misschien in een paar uurtjes klaar met het tuinonderhoud, of misschien haal je wel heel wat meer uit het seizoen. Eigenlijk moet er voor de herfst zelf niet zo veel gebeuren in je tuin: hopelijk kan je nog wat groenten oogsten en de laatste bloemen plukken. Verder is het vooral genieten én alvast voorbereidingen treffen voor die andere twee seizoenen die eraan komen: de winter en de lente.
Herfstgroenten: wat groeit er nog?
Met een beetje vooruitziendheid of geluk, heb je deze zomer al enkele planten gezet die je nog tot een stuk in de winter kan oogsten. Ik ben de eerste om te bekennen dat ik daar deze hete zomer niet te veel aandacht aan besteed heb. Ik pluk eind oktober, begin november de laatste kerstomaten en heb daarna prei, snijbiet, aardperen, knolselder en selder staan die ik nog even kan oogsten. De peterselie doet het ook nog heel goed, ideaal voor een peterseliepesto of om je puree wat extra smaak te geven.
Misschien heb jij nog pompoenen, winterpostelein, boerenkool, veldsla of spinazie staan? Goed vooruit gedacht, in dat geval. Ik plan om dat volgend jaar ook te doen.
De laatste groenten die in mijn tuin de grond in gingen – en die je nog heel november kan zetten – zijn ajuinen en look. Als je ze voor de winter en vorst zet, kan je in mei oogsten en is je stukje grond daarna weer vrij voor een zomerteelt.
Bereid je tuin voor op de winter
De winter is het leukste seizoen om je tuin of moestuin op voor te bereiden omdat het allemaal zo nauw niet steekt. Je bladeren samen rakelen en op een hoopje gooien is zelfs nergens voor nodig. Eigenlijk zorg je best dat zoveel mogelijk van je aarde bedekt is. Dus laat de afgevallen herfstbladeren liggen en gooi er nog het gras bij als je een laatste keer je grasmaaier uithaalt. Heb je nog gehakseld hout liggen of snoei je nog je varens of andere planten met veel blad? Gooi het dan zeker in je moestuin. De aarde blijft lekker warm (goed om een snelle start te maken in het voorjaar) en de voedingsstoffen van je bedekking kunnen al opgenomen worden door de grond.
Snoeien of niet snoeien?
Nu we het over snoeien hebben, bepaalde planten zullen je dankbaar zijn als je er nog even de snoeischaar doorhaalt. Lavendel mag je bijknippen tot er nog enkele blaadjes aan iedere tak hangen. Dan groeit hij volgend jaar mooi groen en verhout hij niet. Annabelle hortensia’s mag je tot op de grond snoeien, maar let bij je gewone hortensia’s op: ze bloeien volgend jaar enkel op knoppen die ze dit jaar gemaakt hebben. Als je op veilig wil spelen, knip je enkel de uitgebloeide bloemen af. Als je struik te groot geworden is, dan kan je hier lezen hoe je het aanpakt.
Onze fruitbomen waren al enkele jaren niet meer gesnoeid – zeker niet sinds wij het huis vorige lente kochten en daarvoor zal het ook even geleden zijn. Omdat het een werkje is waar enige kennis van zaken wel van pas komt, lieten we een hovenier komen die het klusje in een paar uur klaarde. De bomen hebben hun vorm helemaal terug en ik ben al benieuwd hoe mooi ze in de lente gaan bloeien.
Eco-tip: maak een takkenwal
Ga je helemaal voor de herfstsnoei? Doe je takken dan niet weg, maar maak er een takkenwal mee. Het bespaart je het vervoer naar het recyclagepark of het lawaai van een hakselaar. Een takkenwal is letterlijk een muur van takken. Ieder jaar kan je er je snoeiafval op kwijt en kunnen kleine diertjes en insecten er een thuis in maken.
Een takkenwal is typisch een halve meter dik en zo lang als je zelf plaats voor hebt. De onze kwam voor het kippenhok, maar intussen ben ik nog een kortere begonnen in het kippenhok zelf omdat er maar snoeiafval bleef komen van fruitbomen, de braamstruik, een Amerikaanse trompetbloem, de hortensia’s, de Choisya en een fel ingekorte laurierstruik. De kippen pikken er de restjes blad uit waar ze zin in hebben en zo is iedereen gelukkig. Je hebt er enkele palen of dikke takken voor nodig, een hamer om die stevig in de grond te slaan, een snoeischaar of handzaagje om je zijtakken van de hoofdtakken te halen en een paar uurtjes tijd. Bonus als je kinderen op voorraad hebt om de takken aan te stampen zodat je er meer in je wal krijgt.
Zoek een mooi plaatsje uit voor je takkenwal. Wij maakten hem tegen de schutting van het kippenhok aan zodat we maar langs één kant paaltjes moesten slaan. Reken een halve meter dikte voor je wal en sla op ongeveer iedere meter een paal in de grond. Afhankelijk van de lengte van je takken, kan je ze iets dichter of iets verder uit elkaar zetten. Leg je takken tussen de palen en (eventueel) de schutting. Zijn je takken nog erg vertakt en passen ze niet goed in je halve meter, knip de zijtakken dan zoveel mogelijk af. Ik liet mijn nichtjes er af en toe even op springen om de takken wat te breken zodat er meer op elkaar konden, en ze vonden dat geweldig. Net een trampoline. Heb je geen kinderen ter beschikking, dan kan je het natuurlijk zelf doen. Misschien beleef je er wel evenveel plezier aan.
Meer manieren om dieren de winter door te helpen
De takkenwal is perfect voor vogels, kleine zoogdieren als muisjes en egels, insecten en vlinders om voedsel en onderdak te vinden. Je kan ook hoopjes bladeren laten liggen in de hoekjes van de tuin, waar egels zich warm in kunnen wroeten. Vanaf eind oktober kan je de vogels in je tuin trouwens al beginnen voederen. Dan vinden ze zeker de weg eens het echt guur begint te worden buiten.
Aan onze achterdeur staat een perenboom die perfect is om de vogels te voederen. Er hangt al een silo met pinda’s in en een grote mezenbol. Eerder om de vogels te lokken dan hen al vet te mesten. Momenteel vinden ze namelijk ook nog heel wat lekkers in de tuin zoals de laatste tomaten die niet meer rijp worden en zaden die aan uitgebloeide bloemen hangen. Wat de vogels opeten, hoef je zelf niet meer op te ruimen.
Vergeet niet om de vogels niet alleen lekkers aan te bieden, maar ook iets te drinken. Als het vriest hebben ze het even lastig om water te vinden als tijdens de zomerhitte. Ik zet gewoonlijk een schaal buiten die regenwater opvangt. Met een beetje geluk zie je hoe meesjes en merels zich erin wassen.
Dromen over de lente: bloembollen
Misschien vind je de koude seizoenen vooral een noodzakelijk kwaad en kijk je al reikhalzend naar de lente uit? Prima, dan kan je je tuin ook al een beetje klaarmaken voor het voorjaar. Oktober en november zijn dé maanden waarin je bloembollen kan planten. Niets beters dan je te verliezen in voorjaarsbloeiers op een koude, donkere avond. Ik heb de mijn biobloembollen besteld bij Natural Bulbs in Nederland en ze samen met mijn nichtje in de grond gestoken.
Met een bollenplanter gaat het snel. Om geen bloembollen weer op te graven, maak ik putjes, doe ik er de bloembol in, maar wacht ik nog met het gat te dichten tot alle bloembollen in het perk geplant zijn. Dan hark ik alles gewoon in één keer dicht en hoop ik op een bloeiend voorjaar.
Wat doe jij zoal in de tuin in het najaar? Tips zijn altijd welkom!